เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ. เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา สนฺทิฏฺฐา สมฺภตฺตา ภิกฺขู วคฺคุมุทาย นทิยา ตีเร วสฺสํ อุปคจฺฉิํสุ. เตน โข ปน สมเยน วชฺชี ทุพฺภิกฺขา โหติ ทฺวีหิติกา เสตฏฺฐิกา สลากาวุตฺตา, น สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ.

อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ “เอตรหิ โข วชฺชี ทุพฺภิกฺขา ทฺวีหิติกา เสตฏฺฐิกา สลากาวุตฺตา, น สุกรา อุญฺเฉน ปคฺคเหน ยาเปตุํ, เกน นุ โข มยํ อุปาเยน สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วเสยฺยาม, น จ ปิณฺฑเกน กิลเมยฺยามา”ติ.

เอกจฺเจ เอวมาหํสุ “หนฺท มยํ อาวุโส คิหีนํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺเฐม, เอวํ เต อมฺหากํ ทาตุํ มญฺญิสฺสนฺติ, เอวํ มยํ สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิสฺสาม, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิสฺสามา”ติ. เอกจฺเจ เอวมาหํสุ “อลํ อาวุโส กิํ คิหีนํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐิเตน, หนฺท มยํ อาวุโส คิหีนํ ทูเตยฺยํ หราม, เอวํ เต อมฺหากํ ทาตุํ มญฺญิสฺสนฺติ, เอวํ มยํ สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิสฺสาม, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิสฺสามา”ติ.

เอกจฺเจ เอวมาหํสุ “อลํ อาวุโส กิํ คิหีนํ กมฺมนฺตํ อธิฏฺฐิเตน, กิํ คิหีนํ ทูเตยฺยํ หเฏน, หนฺท มยํ อาวุโส คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสิสฺสาม ‘อสุโก ภิกฺขุ ปฐมสฺส ฌานสฺส ลาภี, อสุโก ภิกฺขุ ทุติยสฺส ฌานสฺส ลาภี, อสุโก ภิกฺขุ ตติยสฺส ฌานสฺส ลาภี, อสุโก ภิกฺขุ จตุตฺถสฺส ฌานสฺส ลาภี, อสุโก ภิกฺขุ โสตาปนฺโน, อสุโก ภิกฺขุ สกทาคามี, อสุโก ภิกฺขุ อนาคามี, อสุโก ภิกฺขุ อรหา, อสุโก ภิกฺขุ เตวิชฺโช, อสุโก ภิกฺขุ ฉฬภิญฺโญ’ติ, เอวํ เต อมฺหากํ ทาตุํ มญฺญิสฺสนฺติ, เอวํ มยํ สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิสฺสาม, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิสฺสามา”ติ. เอโสเยว โข อาวุโส เสยฺโย. โย อมฺหากํ คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺโณ ภาสิโตติ.

อถ โข เต ภิกฺขู คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสิํสุ “อสุโก ภิกฺขุ ปฐมสฺส ฌานสฺส ลาภี ฯเปฯ อสุโก ภิกฺขุ ฉฬภิญฺโญ”ติ. อถ โข เต มนุสฺสา “ลาภา วต โน, สุลทฺธํ วต โน, เยสํ โน เอวรูปา ภิกฺขู วสฺสํ อุปคตา, น วต โน อิโต ปุพฺเพ เอวรูปา ภิกฺขู วสฺสํ อุปคตา, ยถยิเม ภิกฺขู สีลวนฺโต กลฺยาณธมฺมา”ติ, เต น ตาทิสานิ โภชนานิ อตฺตนา ปริภุญฺชนฺติ, มาตาปิตูนํ เทนฺติ ปุตฺตทารสฺส เทนฺติ ทาสกมฺมกรโปริสสฺส เทนฺติ มิตฺตามจฺจานํ เทนฺติ ญาติสาโลหิตานํ เทนฺติ, ยาทิสานิ ภิกฺขูนํ เทนฺติ. เต น ตาทิสานิ ขาทนียานิ สายนียานิ ปานานิ อตฺตนา ขาทนฺติ สายนฺติ ปิวนฺติ, มาตาปิตูนํ เทนฺติ ปุตฺตทารสฺส เทนฺติ ทาสกมฺมกรโปริสสฺส เทนฺติ มิตฺตามจฺจานํ เทนฺติ ญาติสาโลหิตานํ เทนฺติ, ยาทิสานิ ภิกฺขูนํ เทนฺติ. อถ โข เต ภิกฺขู วณฺณวา อเหสุํ ปีณินฺทฺริยา ปสนฺนมุขวณฺณา วิปฺปสนฺนฉวิวณฺณา.

อาจิณฺณํ โข ปเนตํ วสฺสํวุฏฺฐานํ ภิกฺขูนํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมิตุํ. อถ โข เต ภิกฺขู วสฺสํวุฏฺฐา เตมาสจฺจเยน เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เยน เวสาลี เตน ปกฺกมิํสุ, อนุปุพฺเพน เยน เวสาลี มหาวนํ กูฏาคารสาลา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุ.

เตน โข ปน สมเยน ทิสาสุ วสฺสํวุฏฺฐา ภิกฺขู กิสา โหนฺติ ลูขา ทุพฺพณฺณา อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ธมนิสนฺถตคตฺตา. วคฺคุมุทาตีริยา ปน ภิกฺขู วณฺณวา โหนฺติ ปีณินฺทฺริยา ปสนฺนมุขวณฺณา วิปฺปสนฺนฉวิวณฺณา. อาจิณฺณํ โข ปเนตํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาคนฺตุเกหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ ปฏิสมฺโมทิตุํ.

อถ โข ภควา วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู เอตทโวจ “กจฺจิ ภิกฺขเว ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิตฺถ, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิตฺถา”ติ. ขมนียํ ภควา, ยาปนียํ ภควา, สมคฺคา จ มยํ ภนฺเต สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิมฺหา, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิมฺหาติ. ชานนฺตาปิ ตถาคตา ปุจฺฉนฺติ, ชานนฺตาปิ น ปุจฺฉนฺติ ฯเปฯ ทฺวีหากาเรหิ พุทฺธา ภควนฺโต ภิกฺขู ปฏิปุจฺฉนฺติ “ธมฺมํ วา เทเสสฺสาม, สาวกานํ วา สิกฺขาปทํ ปญฺญเปสฺสามา”ติ.

อถ โข ภควา วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู เอตทโวจ “ยถา กถํ ปน ตุเมฺห ภิกฺขเว สมคฺคา สมฺโมทมานา อวิวทมานา ผาสุกํ วสฺสํ วสิตฺถ, น จ ปิณฺฑเกน กิลมิตฺถา”ติ.

อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. กจฺจิ ปน โว ภิกฺขเว ภูตนฺติ. อภูตํ ภควาติ. วิครหิ พุทฺโธ ภควา “อนนุจฺฉวิกํ โมฆปุริสา อนนุโลมิกํ อปฺปติรูปํ อสฺสามณกํ อกปฺปิยํ อกรณียํ, กถํ หิ นาม ตุเมฺห โมฆปุริสา อุทรสฺส การณา คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสิสฺสถ, วรํ ตุเมฺหหิ โมฆปุริสา ติเณฺหน โควิกนฺตเนน กุจฺฉิ ปริกนฺโต, น เตฺวว อุทรสฺส การณา คิหีนํ อญฺญมญฺญสฺส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส วณฺโณ ภาสิโต, ตํ กิสฺส เหตุ, ตโตนิทานํ หิ โมฆปุริสา มรณํ วา นิคจฺเฉยฺย มรณมตฺตํ วา ทุกฺขํ, น เตฺวว ตปฺปจฺจยา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชย, อิโตนิทานญฺจ โข โมฆปุริสา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคติํ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺเชยฺย. เนตํ โมฆปุริสา อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย ฯเปฯ วิครหิตฺวา ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ-

ปญฺจิเม ภิกฺขเว มหาโจรา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิํ. กตเม ปญฺจ, อิธ ภิกฺขเว เอกจฺจสฺส มหาโจรสฺส เอวํ โหติ “กุทาสฺสุ นามาหํ สเตน วา สหสฺเสน วา ปริวุโต คามนิคมราชธานีสุ อาหิณฺฑิสฺสามิ หนนฺโต ฆาเตนฺโต ฉินฺทนฺโต เฉทาเปนฺโต ปจนฺโต ปาเจนฺโต”ติ, โส อปเรน สมเยน สเตน วา สหสฺเสน วา ปริวุโต คามนิคมราชธานีสุ อาหิณฺฑติ หนนฺโต ฆาเตนฺโต ฉินฺทนฺโต เฉทาเปนฺโต ปจนฺโต ปาเจนฺโต, เอวเมว โข ภิกฺขเว อิเธกจฺจสฺส ปาปภิกฺขุโน เอวํ โหติ “กุทาสฺสุ นามาหํ สเตน วา สหสฺเสน วา ปริวุโตคามนิคมราชธานีสุ จาริกํ จริสฺสามิ สกฺกโต ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต คหฏฺฐานญฺเจว ปพฺพชิตานญฺจ ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานนฺ”ติ, โส อปเรน สมเยน สเตน วา สหสฺเสน วา ปริวุโต คามนิคมราชธานีสุ จาริกํ จรติ สกฺกโต ครุกโต มานิโต ปูชิโต อปจิโต คหฏฺฐานญฺเจว ปพฺพชิตานญฺจ ลาภี จีวรปิณฺฑปาตเสนาสนคิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารานํ. อยํ ภิกฺขเว ปฐโม มหาโจโร สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํ.

ปุน จปรํ ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปาปภิกฺขุ ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ ปริยาปุณิตฺวา อตฺตโน ทหติ. อยํ ภิกฺขเว ทุติโย มหาโจโร สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํ.

ปุน จปรํ ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปาปภิกฺขุ สุทฺธํ พฺรหฺมจาริํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตํ อมูลเกน อพฺรหฺมจริเยน อนุทฺธํเสติ. อยํ ภิกฺขเว ตติโย มหาโจโร สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํ.

ปุน จปรํ ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปาปภิกฺขุ ยานิ ตานิ สํฆสฺส ครุภณฺฑานิ ครุปริกฺขารานิ, เสยฺยถิทํ, อาราโม อารามวตฺถุ วิหาโร วิหารวตฺถุ มญฺโจ ปีฐํ ภิสิ พิพฺโพหนํ โลหกุมฺภี โลหภาณกํ โลหวารโก โลหกฏาหํ วาสี ปรสุ กุฐารี กุทาโล นิขาทนํ วลฺลิ เวฬุ มุญฺชํ ปพฺพชํ ติณํ มตฺติกา ทารุภณฺฑํ มตฺติกาภณฺฑํ, เตหิ คิหิํ สงฺคณฺหาติ อุปลาเปติ. อยํ ภิกฺขเว จตุตฺโถ มหาโจโร สนฺโต สํวิชฺชมาโน โลกสฺมิํ.

สเทวเก ภิกฺขเว โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อยํ อคฺโค มหาโจโร, โย อสนฺตํ อภูตํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อุลฺลปติ. ตํ กิสฺส เหตุ, เถยฺยาย โว ภิกฺขเว รฏฺฐปิณฺโฑ ภุตฺโตติ.

“อญฺญถา สนฺตมตฺตานํ, อญฺญถา โย ปเวทเย. นิกจฺจ กิตวสฺเสว, ภุตฺตํ เถยฺเยน ตสฺส ตํ.

กาสาวกณฺฐา พหโว, ปาปธมฺมา อสญฺญตา.ปาปา ปาเปหิ กมฺเมหิ, นิรยํ เต อุปปชฺชเร.

เสยฺโย อโยคุโฬ ภุตฺโต, ตตฺโต อคฺคิสิขูปโม.ยญฺเจ ภุญฺเชยฺย ทุสฺสีโล รฏฺฐปิณฺฑํ อสญฺญโต”ติ.

อถ โข ภควา วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู อเนกปริยาเยน วิครหิตฺวา ทุพฺภรตาย ทุปฺโปสตาย ฯเปฯ เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ-

“โย ปน ภิกฺขุ อนภิชานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อตฺตุปนายิกํ อลมริย- ญาณทสฺสนํ สมุทาจเรยฺย ‘อิติ ชานามิ อิติ ปสฺสามี’ติ, ตโต อปเรน สมเยน สมนุคฺคาหียมาโน วา อสมนุคฺคาหียมาโน วา อาปนฺโน วิสุทฺธาเปกฺโข เอวํ วเทยฺย ‘อชานเมวํ อาวุโส อวจํ ชานามิ, อปสฺสํ ปสฺสามิ ตุจฺฉํ มุสา วิลปินฺ’ติ, อยมฺปิ ปาราชิโก โหติ อสํวาโส”ติ.

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติ.

เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา ภิกฺขู อทิฏฺเฐ ทิฏฺฐสญฺญิโน อปตฺเต ปตฺตสญฺญิโน อนธิคเต อธิคตสญฺญิโน อสจฺฉิกเต สจฺฉิกตสญฺญิโน อธิมาเนน อญฺญํ พฺยากริํสุ. เตสํ อปเรน สมเยน ราคายปิ จิตฺตํ นมติ, โทสายปิ จิตฺตํ นมติ, โมหายปิ จิตฺตํ นมติ. เตสํ กุกฺกุจฺจํ อโหสิ “ภควตา สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ, มยญฺจมฺห อทิฏฺเฐ ทิฏฺฐสญฺญิโน อปตฺเต ปตฺตสญฺญิโน อนธิคเต อธิคตสญฺญิโน อสจฺฉิกเต สจฺฉิกตสญฺญิโน อธิมาเนน อญฺญํ พฺยากริมฺหา, กจฺจิ นุ โข มยํ ปาราชิกํ อาปตฺติํ อาปนฺนา”ติ.

เต อายสฺมโต อานนฺทสฺส เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ. อายสฺมา อานนฺโท ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสิ. โหนฺติ เย เต อานนฺท ภิกฺขู อทิฏฺเฐ ทิฏฺฐสญฺญิโน อปตฺเต ปตฺตสญฺญิโน อนธิคเต อธิคตสญฺญิโน อสจฺฉิกเต สจฺฉิกตสญฺญิโน อธิมาเนน อญฺญํ พฺยากโรนฺติ, ตญฺจ โข เอตํ อพฺโพหาริกนฺติ. เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ

“โย ปน ภิกฺขุ อนภิชานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ อตฺตุปนายิกํ อลมริยญาณทสฺสนํ สมุทาจเรยฺย ‘อิติ ชานามิ อิติ ปสฺสามี’ติ, ตโต อปเรน สมเยน สมนุคฺคาหียมาโน วา อสมนุคฺคาหียมาโน วา อาปนฺโน วิสุทฺธาเปกฺโข เอวํ วเทยฺย ‘อชานเมวํ อาวุโส อวจํ ชานามิ, อปสฺสํ ปสฺสามิ, ตุจฺฉํ มุสา วิลปินฺ’ติ อญฺญตฺร อธิมานา, อยมฺปิ ปาราชิโก โหติ อสํวาโส”ติ.